Vlaanderen is een heel dichtbevolkte regio. Zelfs al hebben we het gevoel dat het vaak regent, toch is er door de hoge bevolkingsdichtheid weinig water ter beschikking. In de Pano-reportage ‘Waarom droogt Vlaanderen uit?’ (Eén, woensdag 10 maart 2021) bleek nog maar eens dat een zesde van het Vlaamse grondoppervlak (16%) is verhard. Daardoor kan het weinige water dat we hebben, maar moeilijk in de bodem doordringen. Door de klimaatverandering komen er bovendien meer droogteperiodes en meer periodes met felle regen. Dat maakt dat het des te noodzakelijker is om een systeem te vinden om regenwater op te slagen en in te zetten wanneer het nodig is. Op veel plekken is het huidige watersysteem daar nog niet toe in staat.
Bij zware regenval kreunen sommige delen van de stad onder het water. Niet zo in Nieuw Zuid: daar wordt het water opgevangen in wadi’s. Dat zijn groene perkjes met waterabsorberende plantjes die het regenwater opvangen en geleidelijk weer laten doorsijpelen in de bodem. Zo veroorzaakt het teveel aan water geen overlast en droogt de bodem niet uit.
Minder asfalt, meer onverharde ruimte
Om die reden noemde Patrick Willems, hydroloog aan de Katholieke Universiteit van Leuven, Nieuw Zuid al in 2018 een voorbeeld op het vlak van waterbeleid. “Bij elk ruimtelijk project moet rekening gehouden worden met regenwater,” aldus Willems. “Er moet meer in onverharde ruimte en groen worden geïnvesteerd, en minder in asfalt. Er moeten meer stenen gebruikt worden waarlangs water kan sijpelen en onder pleinen moeten grote hemelwaterputten geïnstalleerd worden om regenwater op te vangen. Zoals in Antwerpen. Nieuw Zuid wordt een wijk die volledig ‘hemelwaterneutraal’ is. Laten we dat als voorbeeld nemen voor andere stedelijke omgevingen.”
Wadi: zegen voor stedelijk watersysteem
Dat Nieuw Zuid als hemelwaterneutraal bestempeld wordt, heeft dus alles te maken met het duurzame systeem van wadi’s, die je overal in de buurt tegenkomt. De naam wadi is een acroniem van water afvoer drainage infiltratie, maar het woord komt eigenlijk uit het Arabisch. Het betekent droogstaand rivierdal.
“Wadi’s zijn een uitstekend middel om het stedelijke watersysteem te verbeteren”, legt Kristof Schellekens van Triple Living uit. “Zeg dus niet zomaar gracht tegen een wadi. Een goed ontworpen wadi-systeem, zoals dat op Nieuw Zuid, buffert en infiltreert regenwater.
Al het regenwater dat op de gebouwen van Nieuw Zuid terechtkomt, komt niet meteen in de riolering terecht. Ofwel absorbeert de vegetatie op de groendaken het water, ofwel komt het terecht in de wadi’s, waar het de ruimte krijgt om geleidelijk aan weer in de grond weg te trekken. Zo zorgen we ervoor dat het grondwater op peil blijft.”
Op Nieuw Zuid wordt het regenwater opgevangen in natuurlijke, lager gelegen inbeddingen. Bij zware regenval wordt de regen in de greppels over gestort naar grotere wadi’s in het nabijgelegen park. Zo infiltreert het volledig in de grond en moet het niet apart naar riolering worden afgevoerd. “Enkel bij extreme regenval, wanneer er zo veel regen valt dat de overloopvoorziening van het wadi-systeem nodig is, gaat het teveel aan regenwater naar de nabijgelegen Schelde”, aldus Schellekens. “Overstroomde straten ga je hier dus niet zien. Met dank aan de wadi’s.”
Bonte stedelijke biodiversiteit
Al bij het ontwerpen van het masterplan van Nieuw Zuid zocht Studio Secchi-Viganò naar een duurzame manier om grondwater opnieuw te infiltreren in de grond. Zo bedachten de architecten een uitgekiend systeem van natuurlijke wadi’s, met een rijke kruidenvegetatie langs de weg. De vegetatie in de lager gelegen groenperkjes werd bepaald door landschapsarchitect Bas Smets. Ze bestaat uit een mix van plantjes, zoals bijvoorbeeld de vlier of kroonwikke, maar je vindt er ook verschillende boomstekken. “De mix aan plantjes zorgt ervoor dat er gedurende verschillende momenten van het jaar plantjes in bloei staan”, legt Smets uit, “maar de gevarieerde beplanting zorgt tegelijkertijd voor een beter doorwortelde bodem die op lange termijn waterdoorlatend blijft. De hoog opgaande vegetatie draagt ook bij tot de stedelijke biodiversiteit en de aanwezigheid van verschillende gradiënten van de wadi (nat-droog, hoog-laag, zon-schaduw) creëert een gevarieerde habitat. Wist je trouwens dat een volwassen wilg tot 100 liter water per dag kan opnemen?”
Verkoelend effect door de begroeiing
Bijkomend voordeel: het systeem van de wadi’s creëert een soort van oase-effect voor de buurt. De vele planten, bomen en kruiden in de wadi’s hebben op warme zomerdagen immers ook een verkoelend effect op de omgeving. Omdat planten tijdens de waterverdamping via hun bladeren heel wat warmte onttrekken uit hun omgeving, halen ze de omgevingstemperatuur naar beneden en creëren ze een aangenamer en gematigder zomerklimaat. “Nog een reden waarom groenruimte voor ons zo belangrijk is”, lacht Schellekens. “Het creëert een aangename, leefbare omgeving voor de bewoners. Dan heb ik het niet enkel over het matigend effect van bomen en parken op de temperatuur. Mensen worden gewoon ook gelukkiger als ze in een groene omgeving zitten.”
Op zoek naar een plek die én overal dichtbij is én baadt in het groen? Ga eens een kijkje nemen op Nieuw Zuid. De kans is groot dat je er nooit meer weg wil.
